پهلواروی جعفریپُهلْوارَوی جعفری، خاندان مشهوری در شرق هند هستند. فهرست مندرجات۲ - منطقه زندگی ۳ - افراد مشهور خاندان ۳.۱ - امان الله ۳.۲ - وجیه الحق ۳.۳ - وحیدالحق ۳.۴ - احمدی پهلواروی ۳.۴.۱ - آثار احمدی پهلواروی ۳.۵ - شرف الدین ۳.۶ - بدرالدین ۴ - شاخه‌های دیگر این خاندان ۴.۱ - مجیب الله ۴.۲ - نعمة الله ۴.۳ - نورالحق ۴.۴ - ظهورالحق ۴.۵ - ابوالحسن ۴.۶ - محمد امام ۴.۷ - محمد ۴.۸ - علی سجاد ۴.۹ - مصطفی ۴.۱۰ - وَصی احمد ۴.۱۱ - علی حبیب ۴.۱۱.۱ - آثارعلی حبیب ۵ - فهرست منابع ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - نسبآنان نسبِ خود را به جعفر طیّار ، برادر امام علی علیه‌السلام، می‌رسانند. ۲ - منطقه زندگیاصل این خاندان از پهلواری (پُلواری)، قریه‌ای از توابع عظیم آباد است. ۳ - افراد مشهور خانداندر سده‌های دوازدهم تا چهاردهم، دانشمندان متعددی از آن برخاسته‌اند، از آن جمله‌اند: ۳.۱ - امان اللهامان الله، فرزند محمد امین، از علما و مدرّسان سده دوازدهم. [۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۳۰۲، حیدرآباد دکن.
۳.۲ - وجیه الحقوجیه الحق، فرزند امان الله. نزد پدرش درس آموخت و در جرگه مدرّسان و علمای دینی درآمد و آثاری نیز تألیف کرد و در ۱۱۵۰ درگذشت.. [۲]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۳۹۷، حیدرآباد دکن.
۳.۳ - وحیدالحقوحیدالحق (متوفی ۱۲۰۰ یا ۱۲۰۱)، فرزند وجیه الحق. نزد پدر خود و دایی‌اش، شیخ مبین جعفری پهلواروی، شاگردی کرد و به مرتبه استادی رسید و بسیاری از علما در محضر وی دانش آموختند. او در پرهیزکاری ، راستگویی ، ساده زیستی ، شیرین سخنی و خوشخویی نمونه بود، از شُبهات پرهیز می‌کرد و از خوراک کارگزاران دولت انگلیس نمی‌خورد. در آغاز، مانند فقیهان حنفی ، از غنا پرهیز می‌کرد، ولی بعد‌ها که احوال عرفانی بر وی غلبه کرد، در مجلس سماع حضور می‌یافت. او آثار متعددی برجا نهاد، از جمله تعلیقه بر شمایل ترمذی و بر تفسیر بیضاوی. [۳]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۵۳۸ ـ۵۳۹، حیدرآباد دکن.
۳.۴ - احمدی پهلوارویاحمدی پهلواروی (۱۱۷۶ـ۱۲۵۲)، فرزند وحیدالحق. در پهلواری چشم به جهان گشود و در همان‌جا بزرگ شد و در محضر پدر دانش آموخت و سپس به تدریس روی آورد و ریاست علمی در شرق هندوستان به او رسید. ۳.۴.۱ - آثار احمدی پهلوارویآثار وی بر تبحّرش در علوم حکمی، خصوصاً فنون ریاضی و براهین هندسی ، دلالت دارد که از میان آن‌ها چهار تعلیقه وی در دست است: الف) تعلیقه بر حاشیه میر زاهد هروی بر شرح تهذیب جلال دوانی در منطق ب) تعلیقه بر حاشیه او بر شرح شریف جرجانی بر مواقف قاضی عضد در علم کلام ج) تعلیقه بر الشمس البازغه محمود جونپوری در فلسفه د) تعلیقه بر شرح هدایة الحکمة از صدرای شیرازی در فلسفه [۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۴۹ـ۵۰، حیدرآباد دکن.
[۵]
محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی، شرح الهدایة الاثیریة، ص۱۴
۳.۵ - شرف الدینشرف الدین (۱۲۳۵ـ۱۲۸۹)، فرزند شیخ هادی. در فقه و تصوف مبرّز بوده و شرحی مبسوط بر تهذیب المنطق نوشته است. [۶]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۲۱۱، حیدرآباد دکن.
۳.۶ - بدرالدینبدرالدین (۱۲۶۸ـ۱۳۴۳)، فرزند شرف الدین. نزد پدر شاگردی کرد و در جرگه مشایخ طریقت درآمد و منصب امیرالشریعه‌ای را به او تفویض کردند، و حکومت انگلیسی هند به او لقب «شمس العلماء» داد، اما وقتی که دشمنی انگلیسی‌ها با مسلمانان آشکار شد، او این لقب را به انگلیسی‌ها پس داد. [۷]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۸، ص۸۸ـ۸۹، حیدرآباد دکن.
۴ - شاخه‌های دیگر این خانداناز شاخه‌های دیگر این خاندان، این افراد قابل ذکرند: ۴.۱ - مجیب اللهمجیب الله (۱۰۹۸ـ۱۱۹۱)، فرزند ظهورالله. در پهلواری در محضر فصیح الدین جعفری پهلواروی، و در بنارس نزد شیخ محمد وارث بنارسی دانش آموخت و از دومی طریقه اویسی قادری، و از پسر دایی‌اش، عمادالدین، طریقه قلندری را فرا گرفت و بر مسند ارشاد تکیه زد. عده بسیاری طریقت را از او اخذ کردند. [۸]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۶، ص۲۵۱، حیدرآباد دکن.
۴.۲ - نعمة اللهنعمة الله (۱۱۶۰ـ۱۲۴۷)، فرزند مجیب الله. از مشایخ معروف بود و بیش‌تر کتابهای درسی را نزد وحیدالحق، شوهر خواهرش ، خواند و طریقت را از پدرش فراگرفت و پس از او به منصب شیخی رسید. [۹]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۵۲۰ـ۵۲۱، حیدرآباد دکن.
۴.۳ - نورالحقنورالحق (۱۱۵۶ـ۱۲۳۳)، فرزند عبدالحق و نوه مجیب الله. در محضر وحیدالحق به تحصیل پرداخت و طریقت را از جدّ خود فراگرفت. از آثار او دیوان شعری است به فارسی. [۱۰]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۵۲۷ ـ ۵۲۸، حیدرآباد دکن.
۴.۴ - ظهورالحقظهورالحق (۱۱۸۴ـ۱۲۳۴)، فرزند نورالحق از فقهای حنفی بود. شاه عبدالعزیز دهلوی به او اجازه حدیث داد، و او طریقت را از پدرش فراگرفت. کتابهایی در فقه و سلوک تصنیف کرده است. [۱۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۲۳۲، حیدرآباد دکن.
۴.۵ - ابوالحسنابوالحسن (۱۱۹۱ـ۱۲۶۵)، فرزند نعمة الله از مشایخ بزرگ بود. در محضر احمدی پهلواروی درس خواند و در معقول و منقول و ادبیات استاد شد. مدتی به طبابت اشتغال داشت و پس از پدر بر مسند ارشاد نشست. آثار متعددی تألیف کرد، از جمله: حاشیه بر شرح حمدالله ــ از علمای شیعه ــ بر سُلَّم العلوم در منطق ، رساله‌ای در تحقیق حدیثی که در باب دوازده جانشین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم رسیده است، و دیوان شعر فارسی. [۱۲]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۱۱ـ۱۲، حیدرآباد دکن.
۴.۶ - محمد اماممحمد امام (۱۱۹۴ـ۱۲۵۵)، فرزند دیگر نعمة الله در منطق و حکمت مبرّز بود. مانند برادرش، ابوتراب، نزد احمدی پهلواروی درس خواند. طریقت را از پدرش آموخت. به تدریس می‌پرداخت و رساله‌هایی در منطق نوشت. [۱۳]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۴۴۰، حیدرآباد دکن.
۴.۷ - محمدمحمد (۱۱۹۸ـ۱۲۷۲)، فرزند نعمة الله از مشایخ بزرگ بود. نزد احمدی پهلواروی درس خواند. طریقت را از پدر آموخت. وی از اصحاب و جد به شمار می‌رفت. [۱۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۴۳۲، حیدرآباد دکن.
۴.۸ - علی سجادعلی سجاد (۱۱۹۹ـ۱۲۷۱)، فرزند نعمة الله صاحب آثار متعدد از جمله دیوان شعر فارسی بود. [۱۵]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۳۴۰ـ۳۴۱، حیدرآباد دکن.
۴.۹ - مصطفیمصطفی (۱۱۹۹ـ۱۲۴۹)، فرزند شمس الدین، از مشایخ قادری و از شاگردان احمدی پهلواروی بود. در طریقت از پدر اجازه گرفت و پس از او به مقام شیخی در کلکته رسید. [۱۶]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج ۷، ص ۴۹۶.
۴.۱۰ - وَصی احمدوصی احمد (۱۲۲۴ـ۱۲۹۳)، فرزند مصطفی از دانشمندان متصوف بود. نزد دو دایی خود، ابوالحسن و محمدحسین، درس خواند. طریقت را از جدّ مادری‌اش، نعمة الله پهلواروی، و دایی‌اش ، ابوتراب، فراگرفت. نیکو شعر می‌سرود و از آثار او دیوان شعر فارسی و هندی است. [۱۷]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۵۳۹، حیدرآباد دکن.
۴.۱۱ - علی حبیبعلی حبیب (۱۲۴۹ـ۱۲۹۵)، فرزند ابوالحسن و نوه نعمة الله. در محضر پدر و برادرش، نورالعین، و دو عمویش، ابوتراب و محمد حسین که همه از اصحاب احمدی پهلواروی بودند، دانش آموخت. صحاح ستّه را از پسر عمویش، شیخ آل احمد، استماع کرد. در فقه حنفی استاد بود. با بدعت‌ها مخالفت می‌نمود. ۴.۱۱.۱ - آثارعلی حبیبدر فقه و عقاید کتابهایی تصنیف کرد. دیوان شعری به فارسی دارد که در آن «نصر» تخلّص کرده است. [۱۸]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج۷، ص۳۳۹ـ۳۴۰، حیدرآباد دکن.
۵ - فهرست منابع(۱) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، حیدرآباد دکن. (۲) محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی، شرح الهدایة الاثیریة، (چاپ سنگی تهران ۱۳۱۳)، چاپ افست. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «پُهلْوارَوی جعفری»، شماره۲۸۹۴. |